Stjórnarskrárklúður 19

 

Stjórnlagaráð leggur til að greinin verði eftirfarandi:

 „Náttúra Íslands er undirstaða lífs í landinu. Öllum ber að virða hana og vernda.

Öllum skal með lögum tryggður réttur á heilnæmu umhverfi, fersku vatni, ómenguðu andrúmslofti og óspilltri náttúru. Í því felst að fjölbreytni lífs og lands sé viðhaldið og náttúruminjar, óbyggð víðerni, gróður og jarðvegur njóti verndar. Fyrri spjöll skulu bætt eftir föngum.

Nýtingu náttúrugæða skal haga þannig að þau skerðist sem minnst til langframa og réttur náttúrunnar og komandi kynslóða sé virtur.

Með lögum skal tryggja rétt almennings til að fara um landið í lögmætum tilgangi með virðingu fyrir náttúru og umhverfi."

Um 33. greinina.

 Greinin er almennt séð óhæf í stjórnarskrá. En út úr greininni þarf a.m.k. að fara „Fyrri spjöll skulu bætt eftir föngum"og réttur náttúrunnar og komandi kynslóða sé virtur."

Réttur náttúrunnar er óljóst hugtak. Hvaða rétt hefur náttúran og hver hefur sett henni einhvern rétt? Hvað er óspillt náttúra? Er það land þar sem ekkert hefur verið framkvæmt? Til að mynda þar sem ekki hefur verið virkjað fallvatn eða jarðhiti og slóð eða vegur ekki lagður? Margir álíta vegi, slóðir og virkjanir fallvatna og jarðhita náttúruspjöll. Og girðingar. Og yfirleitt allar breytingar á náttúru landsins í þágu atvinnu og efnahagslífs náttúruspjöll. „Fyrri spjöll skulu bætt eftir föngum" er sagt í frumvarpinu. Á t.m. að rífa Kárahnjúkavirkjun. Það er hægt og margir töldu virkjunina mestu náttúruspjöll íslandssögunnar. Þar á meðal einn af stjórnlagaráðsmönnum, sem vildi rífa Kárahnjúkastíflu þegar hún var hálfnuð í byggingu Þá er ekki hægt að tryggja rétt á heilnæmu umhverfi og svo frv. T.d. vegna náttúruhamfara.

Hver er réttur komandi kynslóða? Réttur komandi kynslóða er tiltölulega nýtt hugtak og  óútskýrt. Kynslóðirnar hafa hingað til fæðst inn í þann heim sem fyrir er þegar þær fæðast án sérstaks réttar til neins. Eðli málsins samkvæmt hafa kynslóðirnar erft heiminn sem hefur að mestu leyti farið batnandi, ríkari hluti þjóðanna. Með þessari  tillögu stjórnlagaráðsins er verið að koma inn í stjórnarskrá óleystu deiluefni sem alls ekki leystist við samþykkt greinarinnar. Fjölmargt annað er athugavert við þessa grein.