Stjórnarskrárklúður 22

 

 Um 39. grein.

Stjórnlagaráð leggur til að greinin verði eftirfarandi:

„Á Alþingi eiga sæti 63 þjóðkjörnir þingmenn, kosnir leynilegri kosningu til fjögurra ára. Atkvæði kjósenda alls staðar á landinu vega jafnt. Heimilt er að skipta landinu upp í kjördæmi. Þau skulu flest vera átta. Samtök frambjóðenda bjóða fram lista, kjördæmislista eða landslista eða hvort tveggja. Frambjóðendur mega bjóða sig fram samtímis á landslista og einum kjördæmislista sömu samtaka. Kjósandi velur með persónukjöri frambjóðendur af listum í sínu kjördæmi eða af landslistum, eða hvort tveggja. Honum er og heimilt að merkja í stað þess við einn kjördæmislista eða einn landslista, og hefur hann þá valið alla frambjóðendur listans jafnt. Heimilt er að mæla fyrir um í lögum að valið sé einskorðað við kjördæmislista eða landslista sömu samtaka. Þingsætum skal úthluta til samtaka frambjóðenda þannig að hver þeirra fái þingmannatölu í sem fyllstu samræmi við heildaratkvæðatölu. Í lögum skal mælt fyrir um hvernig þingsætum skuli úthlutað til frambjóðenda út frá atkvæðastyrk þeirra. Í lögum má mæla fyrir um að tiltekinn fjöldi þingsæta sé bundinn einstökum kjördæmum, þó ekki fleiri en 30 alls. Tala kjósenda á kjörskrá að baki hverju bundnu sæti skal ekki vera lægri en meðaltalið miðað við öll 63 þingsætin. Í kosningalögum skal mælt fyrir um hvernig stuðla skuli að sem jöfnustu hlutfalli kvenna og karla á Alþingi. Breytingar á kjördæmamörkum, tilhögun á úthlutun þingsæta og reglum um framboð, sem fyrir er mælt í lögum, verða aðeins gerðar með samþykki 2/3 atkvæða á Alþingi. Slíkar breytingar má ekki gera ef minna en sex mánuðir eru til kosninga, og gildistaka þeirra skal frestast ef boðað er til kosninga innan sex mánaða frá staðfestingu þeirra."

Breytingartillaga: Greinin verði svohljóðandi:

Á Alþingi eiga sæti 53  þjóðkjörnir þingmenn, kosnir leynilegri hlutbundinni kosningu til fjögurra ára.
Kjördæmi skulu vera fæst sex en flest sjö. Mörk þeirra skulu ákveðin í lögum, en þó er heimilt að fela landskjörstjórn að ákveða kjördæmamörk í Reykjavík og nágrenni.
Í hverju kjördæmi skulu vera minnst sex kjördæmissæti sem úthluta skal á grundvelli kosningaúrslita í kjördæminu. Fjöldi þingsæta í hverju kjördæmi skal að öðru leyti ákveðinn í lögum.Öðrum þingsætum en kjördæmissætum skal ráðstafa í kjördæmi og úthluta þeim til jöfnunar milli stjórnmálasamtaka, sem buðu fram í viðkomandi kosningu, þannig að hver samtök fái þingmannatölu í sem fyllstu samræmi við heildaratkvæðatölu sín. Þau stjórnmálasamtök koma þó ein til álita við úthlutun jöfnunarsæta sem hlotið hafa minnst fimm af hundraði af gildum atkvæðum á landinu öllu.
Ef kjósendur á kjörskrá að baki hverju þingsæti, að meðtöldum jöfnunarsætum, eru eftir alþingiskosningar færri í einu kjördæmi en einhverju öðru kjördæmi skal landskjörstjórn breyta fjölda þingsæta í kjördæmum og jafna þannig fjölda atkvæða á hvern þingmann í kjördæmum. Setja skal nánari fyrirmæli um þetta í lög.
Breytingar á kjördæmamörkum og tilhögun á úthlutun þingsæta, sem fyrir er mælt í lögum, verða aðeins gerðar með samþykki ²/3 atkvæða á Alþingi.

Athugasemd:

Um þessa grein frumvarps ráðsins  má margt segja. Eins og hún er fram sett miðar hún að því að koma núverandi flokkakerfi í upplausn. Stjórnmálaflokkar bjóði ekki fram heldur „Samtök frambjóðenda bjóða fram lista, kjördæmalista eða landslista eða hvort tveggja". Væntanlega sjá flestir þá upplausn og rugling sem þetta ákvæði veldur. Og enn er bætt við ruglið í tillögunni: „Frambjóðendur mega bjóða sig fram á einum landslista og einum kjördæmalista sömu samtaka. Kjósandi velur með persónukjöri frambjóðendur af listum í sínu kjördæmi eða af landslistum eða hvort tveggja". Sjá menn fyrir sér hvernig þetta verður í framkvæmd? Síðan gerir tillaga ráðráðsins ráð fyrir að kjósandanum sé „og heimilt að merkja í stað þess við einn kjördæmalista eða einn landslista, og hefur hann þá valið alla frambjóðendur listans jafnt" . Ekki bætir þetta um betur. Það er augljóst að Stjórnlagaráðið er með tillögu sinni, ef það veit þá nokkuð hvað það er að gera, að ráðast gegn því flokkakerfi sem hér er og opna leið fyrir upplausn og ringulreið í stjórnmálum landsins sem er þó næg fyrir. Fyrir utan það að boða stórpólitíska breytingu á lýðræðishefð íslendinga er tillagan alltof flókin og yrði óviðráðanleg stórum hluta kjósenda.  Tillagan sem ég set fram er mun einfaldari og hún gerir ráð fyrir jöfnun á vægi atkvæða á bak við hvern þingmann. Þá legg ég til að þingmannafjöldi að vera 53 en ekki 63 eins og nú er. Ég er samt ekki sannfærður um að það yrði til bóta. En ef sú breyting væri gerð er nokkuð ljóst að auka yrði aðstoð við þingmenn með aðstoðarmönnum eða á annan hátt. Þingmenn, hversu snjallir sem þeir kunna að vera, geta hver um sig ekki sett sig inn í öll mál sem þingið þarf að afgreiða. Og enn síður ráða þeir við það ef umræðuhefðin í þinginu verður eins og hún hefur verið, mjög ómálefnaleg jafnvel í flóknustu og mikilvægustu málum.